Sümer ve Asur uygarlıkları üzerine çalışmalar yapan arkeolog, dilbilimci ve yazar Muazzez İlmiye Çığ, 110 yaşında yaşamını yitirdi.
Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, 110 yaşında vefat etti. Sümer uygarlığı üzerine yaptığı araştırmalarla uluslararası alanda tanınan Çığ’ın vefatı, yayınevi Kaynak Yayınları tarafından duyuruldu.
Kaynak Yayınları, “Türkiye’nin aydınlanma mücadelesinin yorulmak ve yaşlanmak bilmeyen değerli bilim kadını, son Sümer Kraliçesi, değerli yazarımız Muazzez İlmiye Çığ’ı kaybettik. Ailesinin, okurlarının ve ülkemizin başı sağ olsun” açıklamasını yaptı.
Muazzez İlmiye Çığ kimdir?
20 Haziran 1914 tarihinde Bursa'da doğan Muazzez İlmiye Çığ, Sümer ve Asur uygarlıkları üzerine çalışmalar yaptı. Arkeolog, dilbilimci ve yazar Muazzez İlmiye Çığ, Türkiye'de laiklik ve kadın haklarının önde gelen savunucularından biri oldu.
Wikipedia'da yer alan bilgilere göre, İlmiye Çığ, Arap kadınlarının taktığı başörtüsünün Müslüman dünyasında ortaya çıkmadığı, aslında beş bin yıl önce Sümerli rahibeler tarafından genç erkekleri sekse başlatmak için takıldığını kitabında yazdı. Ayrıca, Kur'an'da yer alan birçok hikâyenin aslında Sümer efsanesi olduğunu iddia etti. 2007 yılında halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek suçuyla yargılandı, ancak ilk celsede beraat etti.
Alman Arkeoloji Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Bilimler Enstitüsü'nün onursal üyesi olan İlmiye Çığ, 2002 yılında, gazeteci Serhat Öztürk'ün bir dizi röportajından oluşan Çivi Çiviyi Söker adlı otobiyografisi, Türkiye İş Bankası tarafından yayımlandı.
İlk yılları ve eğitimi
Anne ve babası Kırım Tatarı olan Muazzez İlmiye İtil, I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden birkaç hafta önce Bursa'da doğdu. 1919'da beşinci yaş gününü kutladığı sırada Yunan Ordusu tarafından İzmir'in işgal edilmesi üzerine öğretmen olan babası, ailesinin güvenliğini sağlamak için Çorum'a taşındı ve genç Muazzez burada ilköğrenimini tamamladı. 1926 yılında sınavla Bursa Kız Muallim Mektebi'ne girdi ve 1931'de, 17 yaşına geldiğinde ilkokul öğretmeni yetiştiren bu okuldan mezun oldu.
Yaklaşık beş yıl boyunca, Eskişehir'de öğretmenlik yaptı. Bu sırada kardeşi Turan İtil, beyin cerrahı olmak için Amerika'ya gitti. 1936'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Bölümü'ne kaydoldu. Hocaları arasında, İkinci Dünya Savaşı'nı Türkiye'de profesör olarak geçiren, Hitler dönemi Alman-Yahudi mültecileri Hans Gustav Güterbock ve Benno Landsberger gibi dönemin en önemli Hitit kültürü ve tarihi uzmanları vardı.
1940'ta diplomasını aldıktan sonra, İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ni oluşturan üç kurumdan biri olan Antik Şark Eserleri Müzesi'nde on yıl sürecek kariyerine, kurumun arşivlerinde tercüme edilmeden ve tasnif edilmeden saklanan binlerce çivi yazılı tablet alanında uzman olarak başladı. Meslektaşları Hatice Kızılyay ve F. R. Kraus ile birlikte, müzenin deposunda bulunan Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılan binlerce tableti temizlediler, sınıflandırdılar ve numaralandırdılar. Çığ, 74 bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler arşivini oluşturdu ve 3 bin tabletin kopyasını çıkarıp, katalog hâlinde yayımladı. Aradan geçen yıllarda, tabletlerin deşifre edilmesi ve yayınlanması konusundaki çabaları sayesinde Müze, dünyanın her yerinden Eski Çağ tarihi araştırmacılarının katıldığı bir Orta Doğu dilleri öğrenme merkezi hâline geldi.
1957'de Münih'teki Oryantalistler Kongresi'ne katıldı. 1960'ta Heidelberg Üniversitesinde 6 aylık bir çalışma yaptı. 1965'te Roma'da sergilenen Hitit sergisini bu şehirden alarak Londra'ya götürdü. 1972'de emekliye ayrıldı. Emeklilikten sonra bir süre yurtdışında yaşayan Muazzez İlmiye Çığ, 1988'de Philadelphia'daki Asuroloji kongresine katıldı. Prof. Kramer'in History Begins at Sumer adlı kitabını Türkçeye çevirdi ve kitap 1990'da "Tarih Sumer'de Başlar" adıyla Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlandı. Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993'te çocuklara yönelik Zaman Tüneliyle Sümerlere Yolculuk da dâhil, Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan 13 kitap yazdı. 2000 yılında İstanbul Üniversitesinden (İlk Çivi Yazısı ve Sümeroloji Uzmanı ünvanıyla) fahri doktora aldı.
Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği ve Vatandaşlık Tepkilerim isimli kitaplarında, kadınlarda başörtüsünün köklerinin Akadlara dayandığını yazdı. 2007 yılında, kendisi ve yayıncısı hakkında "dinî farklılıklara dayalı nefreti körüklemek" ve "halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek" suçlamalarıyla yargılandı. Duruşmasında, "Ben bir bilim kadınıyım ... Kimseye hakaret etmedim" diyerek suçlamaları reddetti. İlk celsede hâkim davayı düşürdü ve yarım saatten kısa süren bir duruşmanın ardından kendisi ve kitabın yayıncısı beraat etti.
Özel hayatı ve ölümü
Topkapı Müzesi Müdürü M. Kemal Çığ ile 1940 ve 1983 yılları arasında evli olan Muazzez İlmiye Çığ'ın 2 kız annesiydi. Oyuncu Zafer Ergin'in teyze olan Çığ, 20 Haziran 2014'te 100 yaşına girdi ve 20 Haziran 2024'te 110 yaşına bastı.
Çığ, Mersin’in Mezitli ilçesindeki özel bir hastanede rahatsızlığı nedeniyle yoğun bakımda tedavi gördükten sonra, bugün 110 yaşında öldü.
Kitapları
Kur'an, İncil ve Tevrat'ın Sümer'deki Kökeni
Sümerli Ludingirra
İbrahim Peygamber - Sümer Yazılarına ve Arkeolojik Buluntulara Göre
İnanna'nın Aşkı - Sümer'de İnanç ve Kutsal Evlenme
Zaman Tüneliyle Sümer'e Yolculuk
Hititler ve Hattuşa - İştar'ın Kaleminden
Gilgameş - Tarihte İlk Kral Kahraman
Ortadoğu Uygarlık Mirası
Çivi Çiviyi Söker
Ortadoğu Uygarlık Mirası
Sümer Hayvan Masalları
Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği
Vatandaşlık Tepkilerim
Atatürk Düşünüyor
Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği
Sümerlilerde Tufan - Tufan'da Türkler