Kontrol listesi ve yalın

Basit bir ölçek olan kontrol listesi, bir çalışanın belli başlı davranışlarını, neyi hangi sırada yapması gerektiğini gösteren, belli sırada yapıp yapmadığını kontrol eden, davranışları, yani var ya da yok olduğunu gösteren bir araçtır ve hayatidir.

Hava ulaşımından inşaat sektörüne kadar çeşitli alanlarda güvenlik amaçlı kullanılan bu kontrol listeleri tüm dünyada tam anlamıyla yerleşmiştir. Uçak yolculuğu yapacakların ya da inşaatı tamamlanan yapılarda yaşayacakların can güvenliği ile ilgili adımları atlamadıklarına göre cerrahlar, anestezistler, anestezi teknikerleri, hemşireler ve yardımcı sağlık çalışanları neden ameliyat olan hastaların güvenliği için önemli olan bu kontrol listelerinin adımlarını bazen atlayabiliyorlar?

Aslında kontrol listelerinin adımlarını yerleştirmek ve kullanmak için biz sağlıkçılara ve sağlığı yönetenlere büyük iş düşüyor!  Neden?

Ameliyatlardaki kontrol listesinin içeriği ameliyat olacak herkes için önemlidir. Hatta her ameliyat olacak kişi bu sorgulamanın yapılmasını istemelidir.

"Neden bu sorular soruluyor"un önemini hasta dili ile sorup ve cevaplarını vererek vurgulamak istedim.

İşte o sorular:

- Kimliğim kontrol edildi mi? Ameliyat olacak ben miyim? (Çünkü başka hasta ile karıştırılmayayım)

- Ne ameliyatı olacağım? (Çünkü bana yanlış ameliyat yapılmasın)

- Ameliyat bölgem işaretli mi? (Çünkü yanlış ameliyat, yanlış  taraf ameliyatı olmayayım)

- Ameliyata razı oldum mu? (Çünkü rızam olmadan bir işlem yapılamaz)

- Aç mıyım? (Çünkü toksam uyurken kustuğum akciğerime kaçar, tehlikeli olur)

- Oje, diş protezi vs. çıkarttım mı? (Çünkü bu tür aksesuarlar ameliyat ve anestezi göstergelerini engeller, tehlikeli olur)

- Ameliyat önlüğü giydim mi? (Çünkü kendi giysilerim ameliyathane için  enfeksiyon açısından tehlikelidir)

- Gerekli ise filmlerim, tetkiklerim, kan, protez vs. hazır mı? (Çünkü bunlar ameliyat sırasında anestezist ve cerrahıma gereklidir)

- Gerekiyorsa sakinleştiricim yapıldı mı? (Çünkü anestezistim uygun gördüyse sakinleştirici sakin olmamı sağlayacaktır)

- Alerjim var mı? (Çünkü anestezistim ona göre anestezi uygulayacak ve tedbir alacaktır)

- Enfeksiyonum var mı? (Çünkü bulaşıcılık yönünden tedbir alınacaktır)

- Anestezi cihazları sağlıklı çalışıyor mu? (Çünkü ameliyatımda anestezi cihazı sorun çıkarırsa hayatım tehlikeye girer)

- Gerekiyorsa antibiyotik yapıldı mı? (Çünkü cerrahım uygun gördüyse ameliyat sırasında enfeksiyon olmaması için)

- Kan kaybı riskim var mı? (Çünkü risk varsa ona göre kanım hazır olmalı)

- Gerekiyorsa kan şekerime bakıldı mı? (Çünkü ameliyat kan şekerimi etkileyebileceğinden önceki değeri anestezistim için gereklidir)

- Ameliyat ekip üyeleri belli mi? (Çünkü ekip iletişimini güçlü kılar)

- Bir kişi ameliyat başlamadan önce yüksek sesle doğrulma yaptı mı ve ameliyatı başlattı mı? (Çünkü yanlış ameliyat, yanlış taraf, yanlış hasta ameliyatı olmamalı)

- Gerekiyorsa ameliyat bölgesi traşı yapıldı mı? (Çünkü bazı ameliyat bölgelerinin kılsız olması gerekir)

- Gerekiyorsa kan sulandırıcım yapıldı mı? (Çünkü bazı ameliyatlarda kan pıhtısı olma olasılığı yüksektir)

- Kan durdurma için kullanılan cihazın bandı yapıştırıldı mı? (Çünkü kan durdurma cihazı elektrikli olduğundan bandı benim vücuduma yapıştırılmalı, elektrik yanığı olmaması için)

- Ameliyat kesi yerim kapatılmadan alet ve sargı bezi sayımı yapıldı mı? (Çünkü ameliyatta vücudumda her her hangi bir şey unutulmasın)

- Patoloji numunesi alındıysa güvenliği sağlandı mı? (Çünkü numunem kaybolmasın, tekrar ameliyat olmak istemem)

- Ameliyattan sonra nereye nakledileceğim? Klinikte yatağıma mı, yoğun bakıma mı? (Çünkü ameliyat seyri ve tipine göre yoğun bakıma gideceksem kliniğe gönderilmeyeyim)

- Ameliyat sırasında kritik olay yaşandı mı? (Çünkü ameliyat sırasında yaşanan kritik olay oldu ise ekip üyeleri bilsin ki ona göre ameliyat sonrası için tedbirler alınsın)

- Anestezist ve cerrahın ameliyatım ile ilgili bir kararı var mı? (Çünkü ameliyat sonrası yapılması gerekenler belirlensin ki seyrim sorunsuz geçsin)

Her ameliyat olacak kişi bu sorgulamanın yapılmasını ister mi, istemez mi?

Atul Gawande'nin "Checklist Manifesto" adlı kitabı can güvenliği konusunu tüyler ürpertecek kadar göz önünü seriyor. Özellikle sağlıkçı iseniz sizleri daha çok ilgilendiriyor.

Gawande, şöyle diyor: Ameliyatlarda tehlikeleri sıralayacak olursak;

1- Enfeksiyonlar

2- Kanamalar

3- Güvenli olmayan anestezi

4- Beklenmedik olaylar

Hata olarak nitelendirebileceğimiz bu olayları yalın felsefe kabul etmez, yalın sağlık hiç kabul etmez. Risk analizini yap, önlemini al, kontrol et ve sürdürülebilirliğini sağla der yalın sağlık. Yani önlem dediği basit bir "Kontrol Listesi" ve içeriğini de yukarıda sıraladım.

Dünya Sağlık Örgütü'nün 1990'lı yıllardan beri sürdürdüğü ve Atul Gawande'nin de içinde olduğu cerrahi süreçlerinin güvenliği konusunda çok çalışmalar yapılmıştır.

Yukarıda sıraladığım kontrol listesi içerikleri aynı zamanda Sağlık Bakanlığı kalite standartlarınca da şart koşukmuştur.

Dikkat, kendimiz de bu süreçte olabiliriz, o zaman "Kontrol Listesi"nin sizin için de kullanılmasını ister misiniz istemez misiniz ?

İnsan hayatı uçak veya inşaatlardan daha mı değersiz? Tabii ki değil!

Yalın sağlıkla kalın....